Το αρχαίο σύστημα πνευματικής εξέλιξης που ονομάζεται Γιόγκα, δίνει τη ευκαιρία στον καθέναν να απελευθερωθεί από τους προγραμματισμούς και περιορισμούς του νου – κυρίως μέσα από το διαλογισμό.
Σύμφωνα με τον Πατάντζαλι (300 π.Χ – 500 μ.Χ.), βιώνει κανείς πνευματική ολοκλήρωση όταν παύουν οι εναλλαγές του νου. Το πνεύμα είναι καθαρή συνειδητότητα, χωρίς καμία διαταραχή ή ενόχληση. Μοιάζει με τη θάλασσα όταν είναι απόλυτα ήρεμη και τόσο καθαρή ώστε μπορεί κανείς να δει μέχρι το βυθό. Ο νους αντίθετα, είναι γεμάτος κύματα και διακυμάνσεις που προκαλούνται από εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα. Έτσι, είναι δύσκολο να βιώσουμε το κέντρο της ύπαρξής μας. Πνευματική ανάπτυξη είναι λοιπόν η διαδικασία της σταδιακής μείωσης της ποσότητας και της ευρύτητας αυτών των κυμάτων ώστε να μπορούμε, μέσα σ’ αυτήν την απόλυτη γαλήνη, να βιώσουμε τον πραγματικό μας Εαυτό. Στη Βίβλο ο Θεός προστάζει «Μείνε ακίνητος και γνώρισε ότι είμαι Θεός».
Χωρίς αμφιβολία, δεν είναι εύκολο αλλά είναι ίσως η δυσκολότερη απ’ όλες τις ανθρώπινες προσπάθειες. Όμως, η αυτοπραγμάτωση είναι ο ύψιστος στόχος της ζωής πάνω στη γη. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος σκοπός για τον άνθρωπο από το να «γνωρίσει τον εαυτό του».
Το οχτώ βήματα της Γιόγκα είναι ο προοδευτικός εξαγνισμός του νου. Ο Πατάντζαλι εξηγεί πως “όταν η άγνοια διαλύεται από συστηματική άσκηση των τεχνικών της Γιόγκα, τότε αποκτούμε πνευματική διάκριση”.
Αυτές οι τεχνικές, χωρίζονται σε οχτώ μέρη ή βήματα, από τα οποία σταδιακά ελέγχουμε το νου:
- Έλεγχος της συμπεριφοράς (ΥΑΜΑ)
- Άσκηση πειθαρχίας (ΝΙΥΑΜΑ)
- Έλεγχος του σώματος (ΑSΑΝΑ)
- Έλεγχος της αναπνοής και της βιοενέργειας (ΡRΑΝΑΥΑΜΑ)
- Έλεγχος των αισθήσεων (ΡRΑΤΥΑΗΑRΑ)
- Συγκέντρωση (DΗΑRΑΝΑ)
- Διαλογισμός (DΗΥΑΝΑ)
- Έκσταση – Ένωση με το Θεό (SΑΜΑDΗΙ).
Βλέπουμε εδώ ότι τα πέντε πρώτα βήματα ελέγχουν παράγοντες εκτός του νου ενώ τα τελευταία τρία ελέγχουν τον ίδιο το νου.
