ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΙΟΓΚΑ
Η επιστήμη της Γιόγκα γεννήθηκε στη χαραυγή των πολιτισμών. Οι ρίζες της επιστήμης αυτής εμφανίζονται πολύ πριν τη δημιουργία οποιασδήποτε θρησκείας, πίστης ή δόγματος.
Έρευνες έχουν δείξει ότι –πιθανόν– η Γιόγκα ήταν μία πρακτική που εξασκούσαν οι αρχαίοι σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, το γιογκικό σύστημα βρήκε την πληρέστερη έκφρασή του στην Ινδία, μέσα από συγκεκριμένες γραφές, κείμενα και τεχνικές.
Αρχαιολογικά ευρήματα στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού (Indus-Saraswati), αποδεικνύουν την ύπαρξη της πρακτικής της γιόγκα στην αρχαία Ινδία από την προ-Βεδική περίοδο. Ανασκαφές στα συντρίμμια της αρχαίας πόλης Harappa έφεραν στο φως απολιθώματα και απεικονίσεις χαραγμένες σε πέτρες που μοιάζουν έντονα με φιγούρες που κάνουν θέσεις γιόγκα (yoga-asana).
Χρόνια αργότερα ο σοφός Patanjali (Πατάντζαλι) συνέθεσε σε μία συστηματική μορφή τη φιλοσοφία της Γιόγκα (Yoga Sutra of Patanjali) συγκεντρώνοντας και εξελίσσοντας τη μέχρι τότε γνώση.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΙΟΓΚΑ
Οι σημαντικότερες πηγές από τις οποίες αντλούμε τις πληροφορίες μας για τη Γιόγκα είναι τα αρχαία κείμενα της Ινδικής παράδοσης όπως: 4 Βέδες, 108 Ουπανισάδες, 6 Ντάρσανα (Φιλοσοφικά Συστήματα), διδασκαλίες του Βουδισμού, του Τζαϊνισμού, 2 έπη (Ραμαγιάνα & Μαχαμπαράτα), Μπαγκαβάντ Γκιτά, 18 Πουράνες, Γιόγκα Σούτρα κ.ά.
Η επιστήμη της Γιόγκα ως φιλοσοφικό σύστημα σηματοδοτήθηκε από τον Σοφό Patanjali. Ο Patanjali στο διάστημα μεταξύ 800 π.Χ. και 400 μ.Χ. (δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία) συγκέντρωσε τη γνώση που υπήρχε μέχρι τότε σε ένα «εγχειρίδιο» στο οποίο αναλύεται ο ανθρώπινος νους και δίδονται «οδηγίες» – αφορισμοί (sutra) για την επίτευξη της νοητικής πειθαρχίας, με στόχο την απελευθέρωση του ατόμου από τα δεινά.
Σύμφωνα με την παράδοση, σοφοί δάσκαλοι όπως ο Matsyendranath και ο Goraknath, αντιλαμβανόμενοι τη δυσκολία και τον κίνδυνο που ελλόχευαν σχετικά με την πειθαρχία του νου που πρότεινε ο Πατάντζαλι και έχοντας την προγενέστερη γνώση των γραφών, δημιούργησαν ένα σύστημα το οποίο ξεκινάει με την πειθαρχία του σώματος –μέσω συγκεκριμένων τεχνικών– και καταλήγει στην πειθαρχία του νου. Το σύστημα αυτό είναι η Χάθα Γιόγκα.
Υπάρχουν πολύ σημαντικά βιβλία στα οποία υπάρχει συγκεντρωμένη η γνώση της Χάθα Γιόγκα, τα οποία χρονολογούνται ανάμεσα στον 6ο και 15ο μ.Χ. αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρονται τα “Hatha Yoga Pradipika”, “Goraksa Samhita”, “Gheranda Samhita” κ.ά.
Η φιλοσοφία της Γιόγκα ταξίδεψε στη Δύση το 1893, όταν ο Swami Vivekananda μάγεψε τα πλήθη του Διεθνούς Κοινοβουλίου Θρησκειών του Σικάγου, μιλώντας για τη Γιόγκα αλλά και για τον Ινδουισμό. Στη συνέχεια, ακολούθησαν αρκετοί φωτισμένοι δάσκαλοι που βοήθησαν στην εξάπλωση της Γιόγκα στη Δύση με σημαντικότερο τον Paramahansa Yogananda, αλλά και άλλους πολύ αξιόλογους.
Μεταξύ του 1920 και του 1930 οι δάσκαλοι Shri T. Krishnamacharya και Swami Sivananda προώθησαν τη Χάθα Γιόγκα στην Ινδία ο κάθε ένας με τον δικό του τρόπο.
Τρεις από τους μετέπειτα πιο διάσημους δασκάλους Γιόγκα στον κόσμο, οι Shri K.S. Iyengar, Shri T.K.V. Desikachar και Shri Pattabhi Jois –όλοι μαθητές του Shri T. Krishnamacharya– εξέλιξαν τη διδασκαλία του, φτιάχνοντας ο καθένας τα δικά του συστήματα θέσεων (yoga-asana) τα οποία είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή μέχρι σήμερα.
Σήμερα, η Γιόγκα στην Ελλάδα εφαρμόζεται μέσα από σχολές που λειτουργούν παγκοσμίως και έχουν ινδική, βουδιστική, ζαϊνιστική, ταυλανδέζικη κ.λπ. πρακτική και θεωρητική προσέγγιση, καθώς επίσης αρχαία ελληνική και ρωσική με επιρροές από ανιμιστές της Σιβηρίας αλλά και της Αμερικής.
Γενικότερα η Γιόγκα, που σαν όρος επικρατεί σήμερα, εμπεριέχει ένα κράμα όλων των παραπάνω θεωριών και τάσεων με έμφαση στην ψυχο-σωματο-νοητική υγεία.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΙΟΓΚΑ
O όρος «Γιόγκα» είναι τόσο απεριόριστα ευρύς που είναι αδύνατον η ερμηνεία του να αποδοθεί μέσα σ’ ένα μικρό κείμενο. Η έννοια της Γιόγκα –συν τω χρόνω– περισσότερο συνειδητοποιείται από τον ασκούμενο, παρά εξηγείται σε αυτόν από τον δάσκαλό του. Παρ’ όλα αυτά, οι δάσκαλοι καλούνται κάποιες φορές να δώσουν μια ερμηνεία η οποία χρειάζεται να είναι απλή και κατανοητή, αλλά και προσεκτική ώστε να μην γίνεται δογματική και η οποία να στηρίζεται σε κάποια παράδοση της Γιόγκα.
Η λέξη Γιόγκα προέρχεται από τη σανσκριτική ρίζα «yuj» που σημαίνει συνδέω, ενώνω, ζεύω, προσαρτώ, αλλά και συγκεντρώνομαι. Επομένως, Γιόγκα σημαίνει Ένωση και μάλιστα την Ένωση του Ατομικού Εαυτού µε τον Συμπαντικό ἡ Κοσμικό Εαυτό.
Η Γιόγκα είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα αυτογνωσίας που διδάσκεται διαδραστικά και φιλοσοφικά, μια φιλοσοφική στάση ζωής, ένα ολιστικό σύστημα του «ευ ζειν» που δίνει έμφαση στην υγεία σαν ολότητα και περιλαμβάνει σωματικές ασκήσεις που προσαρμόζονται στην ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου, αναπνευστικές τεχνικές, καθώς και τεχνικές χαλάρωσης, συγκέντρωσης του νου και αποτοξίνωσης με σκοπό τη σωματική κάθαρση και τον σωματικό, συναισθηματικό και νοητικό έλεγχο.
Ο Πατάντζαλι, στο έργο του «Γιόγκα Σούτρα» (κεφ.1, Σούτρα 2η «Τσίτα Βρίτι Νίροντα») ορίζει τη Γιόγκα ως τον έλεγχο των λειτουργιών του νου, δηλαδή την αποφυγή της διέγερσης από τη νοητική και τη συναισθηματική δραστηριότητα προκειμένου να προσεγγίσει και να διακρίνει κανείς την ουσιαστική του φύση.
Στο 6ο κεφ. της Μπαγκαβάντ Γκιτά, που είναι ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά δημιουργήματα, ο Κρίσνα διδάσκει και εξηγεί στον Αρτζούνα την έννοια της Γιόγκα ως την απαλλαγή από την επαφή με τον πόνο και τη θλίψη: «Όταν η νόηση, η σκέψη, η λογική και το εγώ είναι κάτω από έλεγχο μέσα από την πρακτική της Γιόγκα, ο άνθρωπος βιώνει την εκπλήρωση και την ολοκλήρωση. Τότε γνωρίζει την εσωτερική χαρά που είναι πέρα από τον φραγμό των αισθήσεων και την οποία η λογική του δεν μπορεί να αντιληφθεί. Αυτή είναι η πραγματική έννοια της Γιόγκα: Η απελευθέρωση από τον ψυχικό πόνο και τη θλίψη».
Μέσα στη μακραίωνη ιστορία της Γιόγκα δημιουργήθηκαν τέσσερα πνευματικά μονοπάτια: Μπάκτι Γιόγκα, Γκνυάνα Γιόγκα, Κάρμα Γιόγκα, Ράτζα Γιόγκα, καθώς και διάφορα είδη σωματικών τεχνικών όπως Χάθα Γιόγκα, Αστάνγκα Γιόγκα, Κουνταλίνι Γιόγκα κ.λπ.
ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΓΙΟΓΚΑ
Η Γιόγκα είναι ένα σύστημα που αποσκοπεί στην εξισορρόπηση του σώματος, του νου και των συναισθημάτων. Ο συνδυασμός των τεχνικών της οδηγεί σε βαθιά αυτογνωσία και αυτό-ίαση. Επιβεβαιώνει το αξίωμα «νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ». Η πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν εξασκήσει τις τεχνικές της Γιόγκα, βεβαιώνουν μείωση των σωματικών πόνων και της νευρικής υπερέντασης (στρες ή δυσθυμία), βελτίωση σε προβλήματα όπως αϋπνίες, αρθρίτιδα, πονοκέφαλοι, δισκοπάθεια, σκολίωση, δυσκοιλιότητα, αυχενικό σύνδρομο, ορμονικές διαταραχές και πολλά άλλα οφέλη που αναλύονται στο κεφάλαιο Γιόγκα και Υγεία.
Το μέρος των σωματικών ασκήσεων που ανήκει στον κλάδο της Χάθα Γιόγκα αποσκοπεί στη διατήρηση και βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας. Η προσέγγιση είναι ομαλή, σταδιακή και προσαρμόσιμη, ανάλογα με τις ανάγκες και τις ικανότητες του ασκούμενου. Λόγω της μη βίαιης προσέγγισης που τη χαρακτηρίζει, είναι κατάλληλη άσκηση για άτομα κάθε ηλικίας ή επιπέδου ευλυγισίας, ανεξάρτητα από θρησκεία ή εθνικότητα. Σκοπό έχει να βοηθήσει τον άνθρωπο να δημιουργήσει έναν υγιή, αρμονικό και ισορροπημένο κόσμο – εσωτερικά και εξωτερικά.
Συνοψίζοντας, με την πρακτική της Γιόγκα μπορούμε να μάθουμε:
- Να είμαστε σε συνειδητή επαφή με το σώμα μας.
- Να κυριαρχούμε στη διάνοιά μας, μειώνοντας τους νοητικούς και συναισθηματικούς περισπασμούς.
- Να αναπτύσσουμε τη διάκρισή μας.
- Να αναπνέουμε σωστά και να διαλογιζόμαστε.
- Να καλλιεργούμε εσωτερική γαλήνη, αρμονία και ισορροπία.
- Να αυξήσουμε το επίπεδο της αυτογνωσίας μας.
- Να απελευθερωνόμαστε από τον ψυχικό πόνο και τη θλίψη.
- Να βελτιώσουμε την υγεία μας μέσω συνειδητής εξάσκησης ειδικών τεχνικών.
- Να εξελιχθούμε πνευματικά, εξαλείφοντας τα εμπόδια που μας κρύβουν την αληθινή μας φύση και την πνευματική μας υπόσταση.
- Να αγαπάμε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας.
- Να αποδεχόμαστε και να συγχωρούμε.
- Να καλλιεργούμε ορθό λόγο και υγιές πνεύμα.
- Να γίνουμε χρήσιμα και ωφέλιμα μέλη της κοινωνίας.
- Να έχουμε αυτοέλεγχο και αποτελεσματικότητα.
- Να ζούμε στο παρόν.
Η άσκηση της Γιόγκα προσφέρει τους καρπούς της, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της πρακτικής, αλλά και μετά, στην καθημερινή ζωή!
Η Γιόγκα έχει ποικίλες όψεις: πολιτισμική/κοινωνική, ψυχολογική, πνευματική, σωματική/φυσιολογία, θεραπευτική, επιμορφωτική. Τόσο ως δάσκαλοι όσο και ως μαθητές έχουμε την ευθύνη να την εφαρμόζουμε και να τη διδάσκουμε σε όλες της τις όψεις, προκειμένου να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να προετοιμάσει ένα καλύτερο μέλλον. Αυτή είναι η μέγιστη υπηρεσία στις επερχόμενες γενιές!
Σατ-Τσιτ-Ανάντα
Όροι που συναντώνται στα φιλοσοφικά συστήματα (Ντάρσανα) –κυρίως στη Βεντάντα– και χρησιμοποιούνται συχνά ως χαιρετισμός. Σημαίνουν «Αλήθεια–Συνειδητότητα–Μακαριότητα» και είναι οι τρεις εμπειρίες που χρειάζεται να ανακαλύψουμε στη ζωή για να γνωρίσουμε τη βαθύτερη και ουσιαστική μας φύση.
Όταν τις κατακτήσουμε, τότε όλες οι κατανοήσεις και όλες οι παρανοήσεις που δημιουργούν την έννοια του σωστού και του λάθους εξαφανίζονται και τότε ο καθένας εδραιώνεται στην αλήθεια, στη μακαριότητα και στην κατάσταση της διευρυμένης επίγνωσης. Δηλαδή της Ένωσης του ανθρώπου με το Όλον. Μία από τις κυριότερες μεθόδους που μπορεί να φέρει στην επιφάνεια την επίγνωση του Σατ–Τσιτ–Ανάντα στη ζωή, είναι η Γιόγκα!
