Η Αγιουρβέδα – η επιστήμη της ζωής είναι ένα ολιστικό ιατρικό συστήματα το οποίο καλύπτει όλες τις πτυχές της υγείας (σωματική, συναισθηματική, νοητική και πνευματική). Περιλαμβάνει ποικίλες μεθόδους θεραπείας από τη διατροφή, τα βότανα, την άσκηση, την αλλαγή του τρόπου ζωής μέχρι τις πρακτικές γιόγκα και διαλογισμού. Τις τελευταίες δεκαετίες η Αγιουρβέδα – η επιστήμη της ζωής γίνεται δημοφιλής και στη Δύση ως ένα από τα πιο αξιόλογα ολιστικά ιατρικά συστήματα του κόσμου.
Η Ιστορία της Αγιουρβέδα
Αγιουρβέδα (Ayurveda) είναι η σύνθεση των λέξεων Ayur που σημαίνει ζωή και Veda που σημαίνει γνώση. Κυριολεκτικά λοιπόν Αγιουρβέδα σημαίνει η γνώση της ζωής, αλλά ως ευρύτερη ερμηνεία έχει καθιερωθεί πως η Αγιουρβέδα είναι η επιστήμη της ζωής.
Η ακριβής ημερομηνία εμφάνισης της Αγιουρβέδα δεν είναι σαφής. Πιθανολογείται ότι ξεκίνησε στην Ινδία το 6000 π.Χ. ως προφορική παράδοση. Οι πιο ξεκάθαρες ιατρικές γνώσεις εμφανίζονται αρκετά χρόνια αργότερα (ακόμα σε προφορική μορφή) κυρίως στον Rig-Veda και Atharva-Veda (τα ιερά κείμενα της Ινδίας), όπου υπάρχουν αρκετοί ύμνοι αφιερωμένοι σε θεότητες συνυφασμένες με την έννοια της θεραπείας, πολλά βότανα με θεραπευτική αξία και αρκετές ασθένειες. Οι περισσότεροι από τους Βεδικούς θεραπευτικούς στίχους εμφανίζονται στα κείμενα Atharva-Veda, όπου στηρίζονται οι περισσότερες πληροφορίες της Αγιουρβέδα. Πάνω από 100 ύμνοι είναι αφιερωμένοι στην θεραπεία ασθενειών όπως πυρετός, λέπρα, καρδιακές παθήσεις, πονοκέφαλος, ρευματισμοί, επιληψία και πολλές άλλες.
Ο μύθος λέει πως Ο Brahma (ο Δημιουργός του κόσμου με βάση τον ινδουισμό) δημιούργησε την Αγιουρβέδα, την επιστήμη της ζωής, για το καλό της ανθρωπότητας. Αργότερα πέρασε τις γνώσεις του στο βασίλειο των Θεών και αυτοί με τη σειρά τους την έδωσαν στους φωτισμένους μαθητές τους (Rishis). Ο Θεός της Αγιουρβέδα – της επιστήμης της ζωής θεωρείται ο Ντανβαντρί που είναι η ενσάρκωση του θεού Vishnu. Στην Ινδία ο Θεός της Αγιουρβέδα γιορτάζεται την δεύτερη μέρα του Diwali (την γιορτή των φώτων), όπου όλοι οι γιατροί της Αγιουρβέδα προσεύχονται σε αυτόν να τους δώσει δύναμη ώστε να θεραπεύουν τους ασθενείς τους.
Οι βασικές αρχές Αγιουρβέδα
Η Αγιουρβέδα βασίζεται στην ιδέα πως ο ανθρώπινος οργανισμός (μικρόκοσμος) είναι μία μικρογραφία του σύμπαντος (μακρόκοσμος). Αφού το σύμπαν απαρτίζεται από πέντε στοιχεία ή από πέντε αρχέγονες ουσίες (Γη, Νερό, Φωτιά, Αέρας και Αιθέρας) τότε και ο κάθε ανθρώπινος οργανισμός αποτελείται από τα ίδια βασικά στοιχεία. Η Αγιουρβέδα – η επιστήμη της ζωής, έχει επίσης την άποψη ότι όλες οι ενέργειες του σύμπαντος διέπονται κυρίως από το φεγγάρι και τη βροχή, τον ήλιο και τον άνεμο. Αυτές οι λειτουργίες διατηρούν την ισορροπία στη φύση, άρα οι ίδιες λειτουργίες λαμβάνουν χώρα στο ανθρώπινο σώμα.
Σύμφωνα με την αναλογία τους στον ανθρώπινο οργανισμό δημιουργούν τα αντίστοιχα βιολογικά και ψυχολογικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το άτομο, καθορίζουν την προσωπικότητα, τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά του. Τα στοιχεία αυτά στην Αγιουρβέδα – την επιστήμη της ζωής είναι γνωστά ως Kapha, Pitta και Vata, διατηρούν την ισορροπία όλων των ανθρώπινων λειτουργιών και όλα μαζί ονομάζονται Tridosha – τα τρία ντόσα.
Τα τρία Ντόσα – Tridosha
Η βιολογική μας ύπαρξη είναι ένας χορός των τριών doshas (vata, pitta και kapha). Αυτές οι τρεις δυνάμεις καθορίζουν τις συνθήκες ανάπτυξης και γήρανσης, την υγεία και την ασθένεια. Κυριολεκτικά dosha σημαίνει ελάττωμα ή ψεγάδι και υποδεικνύει τους παράγοντες που προκαλούν ασθένεια και σήψη. Dosha είναι αυτό που προκαλεί φθορά, καταστροφή ή κακώσεις όταν βρίσκεται σε επιδεινωμένη κατάσταση. Ιδανικά θέλουμε τα dosha να διατηρούνται σε ισορροπία για να έχουμε υγεία. Αν όμως ένα από τα τρία διαταραχτεί (κυρίως λόγω της λανθασμένης διατροφής) επιτίθεται στα άλλα δύο και έτσι ξεκινάει η ασθένεια. Μέσα μας υπάρχουν και τα τρία dosha, αλλά ένα από αυτά κυριαρχεί σε κάθε άτομο και γίνεται ο βασικός προσδιορισμός της ιδιοσυγκρασίας του. Με βάση λοιπόν την ιδιοσυγκρασία κάθε ατόμου, η Αγιουρβέδα μιλάει για τους ανθρώπους ως τύπους vata, τύπους pitta ή kapha.
Σύμφωνα με την Αγιουρβέδα – την επιστήμη της ζωής οι τροφές που καταναλώνουμε είτε διαταράσσουν κάποιο dosha ή το φέρνουν σε ισορροπία. Η Αγιουρβέδα δίνει μεγάλη βαρύτητα στην σωστή διατροφή υποστηρίζοντας πως είναι το θεμέλιο της θεραπείας, γι’ αυτό έχει αναλύσει ενδελεχώς τις ποιότητες των τροφών και εξηγεί σε βάθος τί επιπτώσεις θα έχουν στην υγεία ενός ατόμου, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του (dosha). Εκτός όμως από τη διατροφή η Αγιουρβέδα – η επιστήμη της ζωής προτείνει συγκεκριμένες θεραπείες για τη μείωση των ‘ντοσικών’ διαταραχών, όπως η συνταγοφράφηση ισχυρών βοτάνων, σωματικούς καθαρισμούς, θεραπείες με έλαια, μασάζ, γιόγκα και διαλογισμό. Οι θεραπείες αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση κοινών παθήσεων ή ακόμα και απειλητικών για τη ζωή ασθενειών και προτείνονται κυρίως από γιατρό της Αγιουρβέδα, ιδιαίτερα η συνταγοφράφηση ισχυρών βοτάνων θα πρέπει να γίνεται ΜΟΝΟ από εξειδικευμένο γιατρό. Έτσι η Αγιουρβέδα μας δείχνει πώς να ζούμε σε αρμονία με τον οργανισμό μας, όχι μόνο για να αποτρέψουμε τις ασθένειες αλλά και για να αξιοποιήσουμε πλήρως τα δεινά της ψυχής μας.
Vata Dosha
Το Vata dosha, που κυριολεκτικά σημαίνει άνεμος, είναι το κύριο dosha, η κινητήρια δύναμη πίσω από τα άλλα δύο dosha. Το Vata είναι κυρίως αιθέρας στην ουσία και αέρας σε κίνηση. Υπάρχει ως ο αέρας που κρατάμε στο σώμα, στις αρθρώσεις στις κοιλότητες των οστών και στα έντερα και είναι υπεύθυνο για όλες τις κινήσεις στο σώμα μας. Σε εσωτερικό επίπεδο, το vata είναι τόσο η ζωτική δύναμη όσο και η ενέργεια της σκέψης που κινείται στον χώρο του νου. Η κύρια φυσική τοποθεσία του Vata dosha βρίσκεται στο κόλον, στα κόκαλα, στα αφτιά και στο δέρμα.
Ένα άτομο τύπου Vata έχει συνήθως λεπτά άκρα, είναι αδύνατο, υπέρ -δραστήριο, αγχώδες, με ταραχώδη ύπνο, εναλλαγές στην διάθεση του και συγκεντρώνεται δύσκολα. Η έξαρση του Vata dosha προκαλεί εντερικά ή στομαχικά προβλήματα, ψυχικές διαταραχές, αρθρίτιδα και αποδυνάμωση όλων των σωματικών ιστών. Τα ωμά φαγητά, οι ξηροί καρποί (εκτός από τα αμύγδαλα), το γάλα και τα όσπρια πρέπει να καταναλώνονται με φειδώ ή να αποφεύγονται τελείως όταν είναι σε έξαρση το Vata dosha.
Pitta Dosha
Pitta dosha σημαίνει «η δύναμη της πέψης – η φωτιά» αυτό που κάνει τα πράγματα να ωριμάσουν, είναι ο ήλιος. Το pitta dosha υπάρχει στο σώμα μέσω των όξινων εκκρίσεων, είναι υπεύθυνο για όλες τις μορφές πέψης και μετασχηματισμού στο σώμα, από το κυτταρικό επίπεδο έως τις λειτουργίες του γαστρεντερικού σωλήνα. Σε σωματικό επίπεδο διέπει την πέψη και σε νοητικό την ικανότητά μας να αφομοιώνουμε τις εντυπώσεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες μας. Η φυσική τοποθεσία του Pitta dosha βρίσκεται στο λεπτό έντερο, όπου συσσωρεύεται ως οξύτητα, στο στομάχι, στο αίμα, στο πλάσμα και στον αφαλό.
Ένα άτομο τύπου Pitta έχει συνήθως μέτριο σωματότυπο, είναι δυναμικό, με έντονες αντιδράσεις, ιδρώνει πολύ εύκολα, κάτι που του προκαλεί δυσοσμία και έχει κοφτερό νου. Η έξαρση του Pitta dosha προκαλεί συνήθως προβλήματα δυσπεψίας, καούρας και περίσσεια τοξικού αίματος που προκαλεί φλεγμονή και μόλυνση. Τα πικάντικα και αλμυρά φαγητά, τα πολύ όξινα φρούτα, το κόκκινο κρέας και το αλκοόλ θα πρέπει να καταναλώνονται με φειδώ ή να αποφεύγονται τελείως όταν είναι σε έξαρση το Pitta dosha.
Kapha Dosha
Το Kapha dosha, που υποδηλώνει επίσης βλέννα ή φλέγμα, σημαίνει «αυτό που κάνει τα πράγματα να κολλάνε μεταξύ τους» και αναφέρεται στη δύναμη της συνοχής, είναι το φεγγάρι και η βροχή. Το Kapha dosha αντιπροσωπεύει το στοιχείο του νερού με δευτερεύον το στοιχείο της γης. Βρίσκεται στο στήθος, το λαιμό και το κεφάλι στο πάνω μέρος του σώματος, στα σημεία παραγωγής βλέννας, στο πάγκρεας, στα σημεία όπου συσσωρεύεται το λίπος και γενικά στη λέμφο και στους λιπώδεις ιστούς. Σε νοητικό επίπεδο το Kapha dosha προσφέρει σταθερό και ήρεμο νου.
Ένα άτομο τύπου Kapha είναι συνήθως βαρύ και επιβλητικό, έχει λιπαρό δέρμα, είναι οκνηρό, κοιμάται πολλές ώρες και έχει τάση προς την πνευματικότητα. Η έξαρση του Kapha dosha προκαλεί συνήθως περίσσεια πλάσματος που γίνεται βλέννα, το οποίο προκαλεί υπέρβαρο, οίδημα και πνευμονικές παθήσεις. Είναι επίσης ο λόγος αυξημένης χοληστερίνης στο αίμα. Γλυκά, γαλακτοκομικά, λιπαρά, σιτηρά και καθιστική ζωή θα πρέπει να καταναλώνονται με φειδώ ή να αποφεύγονται τελείως όταν είναι σε έξαρση το Kapha dosha.
Γιόγκα και Αγιουρβέδα
Υπάρχει μια αρχαία και βαθιά σύνδεση μεταξύ Γιόγκα και Αγιουρβέδα γι’ αυτό θεωρούνται από πολλούς αδερφές επιστήμες. Και οι δύο επιστήμες ξεκίνησαν ως προφορική παράδοση που μεταδόθηκε από γενεές σε γενεές προτού τελικά γραφτεί σε βιβλία. Θεωρούνται και οι δύο αξιόλογα ολιστικά συστήματα που λαμβάνουν υπόψη όλες τις πτυχές της υγείας και της ευεξίας – σωματική, συναισθηματική, ψυχική και πνευματική.
Παραδοσιακά, στην Ινδία, η γιόγκα ασχολήθηκε αρχικά με την πνευματική πλευρά της ζωής, αυτό που έχουμε εισαγάγει ως το μονοπάτι της Αυτοπραγμάτωσης. Η Αγιουρβέδα, από την άλλη πλευρά, αντιμετώπιζε ιατρικά τόσο σωματικές όσο και ψυχικές ασθένειες. Η γιόγκα ως άσκηση – θεραπεία «συνταγογραφήθηκε» παραδοσιακά σε ένα αγιουρβεδικό πλαίσιο. Η Αγιουρβέδα προτείνει γιόγκα και διαλογισμό ως ένα μέσω θεραπείας. Η συνδυασμένη μελέτη γιόγκα και Αγιουρβέδα μας βοηθάει να κατανοήσουμε ολόκληρη τη ζωή. Η κατανόηση των τριών dosha μας βοηθά να προσαρμόσουμε τις πρακτικές της γιόγκα σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ιδιοσυγκρασίας του ατόμου. Πολλές από τις πρακτικές γιόγκα όπως asanas, pranayama και διαλογισμού που είναι κατάλληλες για έναν τύπο doshic μπορεί να μην είναι χρήσιμες για έναν άλλο. Έχοντας όμως τις πληροφορίες της Αγιουρβέδα – της επιστήμης της ζωής μπορούμε να συνδυάζουμε μαθήματα γιόγκα στοχευμένα στην ‘ντοσική’ ισορροπία και έτσι θα έχουμε υγεία σε όλα τα επίπεδα.
Υπάρχει συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο μέσω του οποίου μπορεί κάποιος να βρει την ιδιοσυγκρασία του (τον τύπο dosha). Αυτό σε ερασιτεχνικό επίπεδο θα τον βοηθήσει να καταλάβει ποιες τροφές τον ωφελούν και ποιες όχι, ώστε να έχει μία ισορροπημένη υγεία. Σε περίπτωση ασθένειας – διαταραχής των dosha υποχρεούστε να απευθυνθείτε σε ειδικό και όχι στο διαδίκτυο.
