Ένα από τα εργαλεία για τη διαχείριση του νου είναι η μελέτη και η παρατήρηση της αλληλεπίδρασης και της επιρροής των gunas, που είναι οι τρεις ποιότητες της φύσης και του νου, σύμφωνα με τη φιλοσοφία sankhya.
Οι ποιότητες αυτές είναι: Ράτζα – δραστήρια και κυμαινόμενη, Τάμα – νωθρή, αδρανής και Σάττβα – ισορροπημένη και ήρεμη. Τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου εξαρτώνται από τον συσχετισμό της αλληλεπίδρασης και επικράτησης των τριών αυτών ποιοτήτων, ο οποίος είναι σε κάποιο βαθμό γενετικά προκαθορισμένος αλλά και μεταβάλλεται αναλόγως των συνθηκών και του τρόπου ζωής.
Τα χαρακτηριστικά της Ράτζα γκούνα
Είναι η πιο δραστήρια από τις τρεις ποιότητες και χαρακτηρίζεται από κίνηση και ευερεθιστότητα. Πρόκειται για μια ποιότητα – κίνητρο, η οποία μας παρακινεί να δραστηριοποιηθούμε και τροφοδοτεί τα πάθη, τις προσδοκίες και τις φιλοδοξίες μας.
- Ο νους είναι ανήσυχος, ατίθασος, διασκορπισμένος, ασταθής και ανταγωνιστικός. Παρομοιάζεται με πίθηκο που πηδάει ανεξέλεγκτα χωρίς λόγο από κλαδί σε κλαδί.
- Η συμπεριφορά είναι κυριαρχική και πολλές φορές επιθετική σε λόγια και σε πράξεις. Υπάρχει επίσης ανεξέλεγκτη υπερφλυαρία.
Τα χαρακτηριστικά της Τάμα γκούνα
Χαρακτηρίζεται από βαρύτητα και αντίσταση. Προκαλεί διαταραχές στην αντίληψη και στις νοητικές δραστηριότητες γενικά. Οι αυταπάτες, η ψευδής γνώση, η απάθεια, η νωθρότητα, ο λήθαργος – είναι όλα ταμασικές εκδηλώσεις. Το τάμας αποτελεί μια υλιστική ποιότητα η οποία μας παρακινεί προς την απόκτηση υλικών αντικειμένων και την απόλαυση διαμέσου των αισθήσεων.
- Ο νους κυριαρχείται από την ανία, αδράνεια, νωθρότητα, φόβο και άρνηση. Υπάρχει καταπίεση στα συναισθήματα και την υγιή έκφρασή τους.
- Η συμπεριφορά είναι παθητική, άτολμη. Εξαιτίας της καταπίεσης των συναισθημάτων μπορεί επίσης να εκδηλωθούν έντονα ή και εκρηκτικά ξεσπάσματα θυμού.
Τα χαρακτηριστικά της Σάττβα γκούνα
H σατβική ποιότητα έχει τα χαρακτηριστικά της ισορροπίας, της ενσυνειδητότητας, της ευχαρίστησης, της θετικής ενέργειας και της πνευματικότητας. Μας προτρέπει στην καλοσύνη, την αλήθεια, την αγνότητα και τη γνώση, μέσω της νοητικής ικανότητας για διάκριση και διαύγεια. Στην κατάσταση ισορροπίας σάττβα, οι τρεις gunas συμβάλλουν στη διατήρηση ενός υγιούς νου, και κατά προέκταση ενός υγιούς σώματος. Η διατάραξη αυτής της ισορροπίας οδηγεί σε ποικίλους τύπους νοητικών και συναισθηματικών διαταραχών.
- Όταν κυριαρχεί η σάττβα η συγκέντρωση ανατέλλει στο νου! Ο νους είναι ήσυχος, δεκτικός, φιλικός και βρίσκει τις καταλληλότερες λύσειςστα θέματα που τον απασχολούν.
- Η συμπεριφορά και η ομιλία είναι επίσης ισορροπημένη. Αποφασιστική όταν χρειάζεται, δεκτική και υποχωρητική άλλες φορές ανάλογα με τα πρόσωπα, τις συνθήκες και τις καταστάσεις.
Τρόποι ενίσχυσης της Σάττβα
- Όλες οι σωματικές στάσεις (άσανα) και οι αναπνευστικές τεχνικές (πραναγιάμα)της γιόγκα όταν γίνονται με επίγνωση και συγκέντρωση ενισχύουν την σατβική κατάσταση σώματος και νου.
- Πρακτικές διαλογισμούγια την ανάπτυξη της συγκέντρωσης του νου (ντάρανα) .
- Η παρατήρηση και η μελέτη του εαυτού (Σουαντάγια) μέσα από την τήρηση ενός ημερολογίου επίγνωσης και τη μελέτη βιβλίων που προάγουν την αυτογνωσία.
- Συναναστροφή με ανθρώπους και περιβάλλοντα που εκφράζουν τη σάττβα, όπως πνευματικοί μέντορες, ομάδες διαλογισμού και αυτογνωσίας, γιογκικές κοινότητες όπως το άσραμ και βεβαίως η επαφή με τη φύση.
- Κατανάλωση κυρίως σατβικής τροφήςόπως είναι τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, όσπρια, δημητριακά, σπόροι, ξηροί καρποί και φρεσκομαγειρεμένες τροφές.
Η επίγνωση των τρίων gunas και πως αυτά λειτουργούν μας βοηθά να κατανοήσουμε περισσότερο τις νοητικες λειτιουργίες.
Ας γίνουμε φίλοι με το νου μας, όπως λέει ο Swami Satyananda, αντί να τον πολεμάμε και να τον μαλώνουμε. Αυτή η ποιότητα της φιλίας με τον νου μας εκφράζει την σατβική κατάσταση!
Από την Swami Nirvikalpa (Yogic Life and Meditation Coach)
